Tezi dume ni tezi ndogo lakini yenye umuhimu mkubwa katika mfumo wa uzazi wa mwanaume. Iko chini ya kibofu cha mkojo na inazunguka mrija wa mkojo, ikifanya kazi ya kutengeneza maji maalum yanayolinda na kusafirisha mbegu za kiume. Kwa lugha rahisi, afya ya tezi dume ina uhusiano wa moja kwa moja na nguvu za kiume, uwezo wa kupata mtoto, na uwezo wa mwanaume kukojoa bila shida. Tatizo ni kwamba tezi dume huanza kubadilika kadri mwanaume anavyozeeka, na mara nyingi hubaki kimya hadi dalili zinapokuwa kubwa. Kila mwanaume aliye na miaka kuanzia 25–65 anatakiwa kuelewa tezi dume nini, inafanya kazi gani, na dalili zipi zinapaswa kumfanya achukue hatua mapema ili kuepuka madhara makubwa baadaye.

Matatizo ya tezi dume hutokea pale tezi inapovimba, kuongezeka ukubwa, au kupata maambukizi. Kuvimba huku kunaweza kusababishwa na mambo kama uzee wa seli, uzito mkubwa, matumizi ya pombe na sigara, kula vyakula vyenye mafuta mengi, maisha ya kukaa muda mrefu bila mazoezi, au kurithi kutoka kwa familia. Mara nyingi uvimbe wa tezi dume huanza kwa dalili ndogo ambazo wanaume wengi huzipuuza, kama vile kukojoa mara mara hasa usiku, mkojo dhaifu, au mkojo unaokatika–katika. Dalili hizi zinaanza taratibu na baada ya muda husababisha msongamano mkubwa kwenye njia ya mkojo, kuleta maumivu kwenye kibofu, mgongo wa chini, nyonga, au hata kushuka kwa nguvu za kiume. Kwa baadhi ya wanaume, tezi dume inaweza kupata maambukizi ya ghafla na kusababisha homa, maumivu makali unapokojoa, na uchungu unapomwaga. Kwa wengine, inaweza hata kuhusishwa na hatari ya saratani ya tezi dume endapo haitapimwa mapema.

Kikundi cha vyakula na tabia fulani pia kina mchango mkubwa katika kuchochea matatizo ya tezi dume. Pombe, sigara, nyama nyekundu, vyakula vya kukaanga, sukari nyingi, na kahawa kupita kiasi vinaongeza uchochezi na kufanya tezi dume kuendelea kuvimba. Kwa upande mwingine, ulaji wa vyakula kama nyanya (lycopene), mbegu za maboga (zinc), samaki wenye omega-3, mboga za kijani, matunda yenye vitamin C na E, pamoja na chai ya kijani (green tea) husaidia kuirudisha tezi dume katika hali nzuri na kupunguza matatizo ya mkojo. Pia mazoezi ya Kegel ni muhimu kwa wanaume wote kwa sababu yanasaidia kuimarisha misuli ya nyonga, kupunguza kuchoka kwa tezi dume, na kuongeza uwezo wa kudhibiti mkojo.

Kuhusu matibabu, hospitali hutoa dawa zinazopunguza uvimbe, maumivu na maambukizi. Kwa wanaume wengi, mchanganyiko wa dawa na virutubisho maalum vya tezi dume unaweza kurejesha hali ya kawaida kwa muda mfupi. Katika hatua mbaya zaidi, upasuaji unaweza kuhitajika. Hata hivyo, njia bora ya kujikinga ni kufanya uchunguzi wa afya mara kwa mara (kama PSA test), kunywa maji ya kutosha, kufanya mazoezi kila siku, kupunguza uzito, kuepuka pombe na sigara, na kuhakikisha mwili haujazidiwa na mafuta mabaya. Kumbuka, afya ya tezi dume ni msingi wa nguvu za kiume, furaha ya ndoa, na uzazi wa mwanaume